రామాయణంలో రావణుడి సంహారం తర్వాత, ఆ చివరి క్షణాల్లో జరిగిన ఒక సంఘటన మనకు జీవితానికి ఎన్నో విలువైన పాఠాలను అందిస్తుంది. మరణానికి సమీపంలో ఉన్న రావణుడు ఒక గొప్ప బ్రహ్మజ్ఞాని, వేద పండితుడు అని రాముడికి తెలుసు.
అందుకే, తన సోదరుడు లక్ష్మణుడిని రావణుడి దగ్గరకు పంపి, రాజనీతి, జీవన సూత్రాలు తెలుసుకోమని ఆదేశించాడు. అన్న మాట గౌరవిస్తూ లక్ష్మణుడు రావణుడి తల దగ్గర నిలబడగా, “లక్ష్మణా! శత్రువు దగ్గరకు వెళ్లేటప్పుడు వారి తల దగ్గర కాదు, పాదాల దగ్గర నిలబడాలి. అప్పుడే జ్ఞానం పొందుతావు” అని చెప్పాడు. లక్ష్మణుడు రావణుడి పాదాల దగ్గర నిలబడగానే, రావణుడు కొన్ని విలువైన మాటలు చెప్పాడు.
నమ్మకానికి సంబంధించిన పాఠాలు
రావణుడు మొదటగా చెప్పిన మాట ఇది: “మనకు అత్యంత దగ్గరగా ఉండే రథసారథి, పాలవాడు, వంటవాడు, సోదరులు వంటి వారితో ఎప్పుడూ స్నేహంగా ఉండాలి. వారితో శత్రుత్వం పెంచుకుంటే ఎప్పుడైనా హాని జరిగే అవకాశం ఉంటుంది.” విభీషణుడి విషయంలో తాను చేసిన తప్పును రావణుడు ఈ మాటల ద్వారా పరోక్షంగా ఒప్పుకున్నాడు. అలాగే, మనతో ఉంటూ నిజం చెబుతూ, మనల్ని విమర్శించే వారిని నమ్మాలి. కానీ ఎప్పుడూ పొగిడేవారిపై నమ్మకం పెట్టుకోవద్దని సూచించాడు.
విజయం మరియు అహంకారం
రెండవ ముఖ్యమైన పాఠం: “విజయం ఎల్లప్పుడూ మనకే వస్తుందని అనుకోవడం తప్పు.” శత్రువు చిన్నవాడని తక్కువ అంచనా వేయరాదు. హనుమంతుడు ఒక చిన్న కోతి మాత్రమే అని తాను తక్కువ అంచనా వేశానని, దాని ఫలితంగానే ప్రాణాల మీదికి తెచ్చుకున్నానని రావణుడు ఒప్పుకున్నాడు. ఇది అహంకారం వల్ల వచ్చే ప్రమాదాలను సూచిస్తుంది.
రాజుకు సంబంధించిన బోధనలు
మూడవది, ఒక రాజుకు ఉండాల్సిన లక్షణాల గురించి రావణుడు చెప్పాడు: “రాజు యుద్ధంలో గెలవాలనే కోరిక కలిగి ఉండాలి, కానీ అత్యాశ ఉండకూడదు. దేవుడిని ప్రేమించినా, ద్వేషించినా, దేనిపైనైనా దృఢనిశ్చయం ఉండాలి.” అలాగే, సైన్యాన్ని అలసిపోకుండా పోరాడేలా చూసుకోవడం రాజు బాధ్యత అని, అప్పుడే విజయాన్ని అందుకోవచ్చని తెలిపాడు.
రావణుడి చివరి సందేశం
రావణుడు చివరిగా చెప్పిన మాటలు ఇవి: “ఒక మంచి పనిని ఎప్పుడూ రేపటికి వాయిదా వేయవద్దు, ఈరోజే మొదలుపెట్టాలి. చెడ్డ పనిని మాత్రం ఎప్పుడూ వెంటనే మొదలుపెట్టకూడదు, దాన్ని వాయిదా వేస్తూ ఉండాలి.” రాముడిని చేరడానికి తాను ఆలస్యం చేశానని, సీతను అపహరించిన తప్పును మాత్రం వెంటనే చేశానని రావణుడు ఒప్పుకున్నాడు.
ఈ విలువైన మాటలు చెప్పి రావణుడు ప్రాణాలు వదిలాడు. శత్రువు నోటివెంట వచ్చిన జ్ఞానం కూడా మన జీవితాలకు ఉపయోగపడుతుందని రాముడు లక్ష్మణుడిని అతని దగ్గరకు పంపి నిరూపించాడు. రావణుడు చెప్పిన ఈ జీవన సూత్రాలు నేటి కాలంలో కూడా మనందరికీ వర్తిస్తాయి.
