గుండెపోటు రాకముందే..

గుండెపోటు తీవ్రమైన ఆరోగ్య సమస్య. తక్షణ చికిత్స లభించకపోతే ప్రాణహాని జరగవచ్చు. స్టెంట్, బైపాస్ చికిత్సలు అనేకుల ప్రాణాలను కాపాడుతున్నప్పటికీ, సమస్య తీవ్రమయ్యే ముందే నివారణ చర్యలు తీసుకోవడమే బుద్ధిమంతమైన పని.

ఇటీవలి లాన్సెట్ కమిషన్ నివేదిక ఈ విషయాన్నే హైలైట్ చేసింది. గుండెపోటు వచ్చిన తర్వాత నిర్ధారణ, చికిత్స కంటే ముందుగానే రోగాన్ని గుర్తించడం, దానికి దారితీసే ధమనుల బ్లాకేజ్లను నివారించడం మరియు చికిత్స చేయడానికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలని సూచిస్తోంది. ఈ బ్లాకేజ్లు చాలావరకు ముదిరిన తర్వాతే లక్షణాలు కనిపించడం వల్ల ఈ విధానానికి ప్రాధాన్యత పెరుగుతోంది.

గుండె కూడా ఒక కండరం. ఇది పనిచేయడానికి రక్తం అవసరం. దీనికోసం ప్రత్యేక రక్తనాళాల వ్యవస్థ ఉంటుంది. ఈ నాళాల్లో కొవ్వు పేరుకొని, ప్లాక్లు ఏర్పడితే లోపలి మార్గం సన్నబడుతుంది. రక్తనాళాల సాగే గుణం తగ్గుతుంది. దీన్నే అథెరోస్క్లెరోసిస్ అంటారు. ప్లాక్ చాలా తీవ్రంగా ఉండాల్సిన అవసరం లేదు – ఒక చిన్న ప్లాక్ అకస్మాత్తుగా చిట్లి రక్తం గడ్డకట్టినా గుండెకు రక్తప్రసరణ నిలిచిపోవచ్చు. ఇది గుండెపోటుకు దారితీస్తుంది. చాలా సందర్భాల్లో దీన్ని ఆలస్యంగా, ఛాతీనొప్పి, ఆయాసం వంటి లక్షణాలు కనిపించిన తర్వాతే గుర్తిస్తారు. ఉత్తమ చికిత్సలు అందుబాటులో ఉన్నప్పటికీ సమస్య మరింత తీవ్రమైతే అవి సమర్థవంతంగా పనిచేయకపోవచ్చు. ఇక్కడే గుండె జబ్బుల నివారణకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం అవసరమవుతుంది.

గుండె జబ్బు రిస్క్ ఫ్యాక్టర్ల నివారణ (ప్రైమార్డియల్ ప్రివెన్షన్) ప్రారంభ దశలోనే ప్రారంభించాలి. రిస్క్ ఫ్యాక్టర్లు ఉన్నవారిలో ప్లాక్లు ఏర్పడకుండా చూసుకోవడం (ప్రైమరీ ప్రివెన్షన్), ప్లాక్లు ఏర్పడినవారిలో గుండెపోటుకు దారితీయకుండా కాపాడుకోవడం (సెకండరీ ప్రివెన్షన్) కూడా ముఖ్యం.

బాల్యం నుండే జాగ్రత్త

ధమనుల్లో ప్లాక్లు ఏర్పడటం 40-50 ఏళ్ల వయస్సు తర్వాత మాత్రమే ప్రారంభమవుతుందని చాలామంది భావిస్తారు. కానీ ఈ సమస్యకు మూలాలు బాల్యంలోనే ఉంటాయి. నేటి పిల్లల జీవనశైలి గతంతో పోల్చితే చాలా మారిపోయింది. శారీరక శ్రమ గణనీయంగా తగ్గింది. చదువులు, టీవీ, మొబైల్ ఫోన్లు, వీడియో గేమ్స్ వంటివాటితో రోజులో ఎక్కువ సమయం కూర్చోవడం అలవాటయ్యింది. ఆటలాడాలనే ఆసక్తి ఉన్నా పట్టణ ప్రాంతాల్లో సమీపంలో ఆట మైదానాలు లేకపోవడం ఒక సమస్య. ఫలితంగా బాల్యంలోనే ఊబకాయం పెరుగుతోంది. ఇటువంటి పిల్లలు పెద్దవయస్సులో గుండె జబ్బులకు గురికావడం ఎక్కువ. కాబట్టి చిన్నతనం నుండే పిల్లల ఆరోగ్యంపై శ్రద్ధ పెట్టాలి. తల్లిదండ్రులు, ఉపాధ్యాయులు, సమాజం, ప్రభుత్వం ఈ విషయంలో బాధ్యత వహించాలి.

బయట ఆటలాడేలా ప్రోత్సహించాలి. వ్యాయామాన్ని అలవాటుగా మలచాలి. కేలరీలు మాత్రమే ఎక్కువగా ఉండి పోషకాలు తక్కువగా ఉన్న జంక్ ఫుడ్ తినడం తగ్గించాలి. పాఠశాలలు, కాలనీల్లో ఆట మైదానాలు తప్పనిసరి చేయాలి. నడవడానికి, సైకిల్ తొక్కడానికి సురక్షితమైన ఫుట్పాత్లు ఏర్పాటు చేయాలి. ఇలాంటి చిన్న చిన్న మార్పులు గుండె జబ్బుల నివారణలో గణనీయమైన ప్రయోజనం ఇస్తాయి.

ప్రివెంటివ్ హెల్త్ చెకప్ యొక్క ప్రాముఖ్యత

ప్రతి ఒక్కరూ 20-25 ఏళ్ల వయస్సు దాటిన తర్వాత కనీసం ఒకసారైనా ప్రాథమిక ఆరోగ్య పరీక్షలు (జనరల్ చెకప్) చేయించుకోవాలి. ఈ పరీక్షల ఫలితాలు సాధారణంగా ఉండి, ఇబ్బందులు లేకుంటే 50 ఏళ్ల వరకు ప్రతి ఐదేళ్లకు ఒకసారి చేయించుకుంటే సరిపోతుంది. 50 ఏళ్ల తర్వాత సంవత్సరానికో లేదా రెండేళ్లకో ఒకసారి ఈ పరీక్షలు చేయించుకోవాలి.

చాలామంది ఈ పరీక్షలకు ఖర్చు అవుతుందని, ప్రయోజనం ఉండదని భావిస్తారు. ఇది తప్పు. గుండె జబ్బు రిస్క్ ఫ్యాక్టర్లను ముందుగానే గుర్తించడానికి ఇవి సహాయపడతాయి. ఉదాహరణకు, కొలెస్ట్రాల్ స్థాయిలు పరీక్ష ద్వారా మాత్రమే తెలుస్తాయి. మధుమేహం, అధిక రక్తపోటు వంటి సమస్యలు చాలాసార్లు ఇతర పరీక్షల సమయంలోనే బయటపడతాయి. తొలి దశలో ఈ సమస్యలను గుర్తించడం ద్వారా జాగ్రత్తలు తీసుకోవచ్చు.

డయాగ్నోస్టిక్ టెస్ట్ల ప్రయోజనాలు

ప్రాథమిక పరీక్షల్లో అధిక రక్తపోటు, అధిక గ్లూకోజ్, కొలెస్ట్రాల్ స్థాయిలు కనిపిస్తే ముందుగానే జాగ్రత్తలు తీసుకోవచ్చు. అవసరమైన మందులు ముందుగానే ప్రారంభించవచ్చు. ఉదాహరణకు, రక్త పరీక్షలో కొలెస్ట్రాల్ ఎక్కువగా ఉంటే స్టాటిన్స్ మందులు ప్రారంభించవచ్చు. ఇవి కొలెస్ట్రాల్ స్థాయిలను తగ్గించి ప్లాక్లు ఏర్పడకుండా నిరోధిస్తాయి.

CT కాల్షియం స్కోర్ ఎక్కువగా ఉండటం లేదా CT యాంజియోగ్రామ్లో ప్లాక్లు కనిపించినా స్టాటిన్స్, ఆస్పిరిన్ వంటి మందులు ప్రారంభించడానికి అవకాశం ఉంటుంది. గుండెపోటు తీవ్రమైన ప్లాక్లతోనే సంభవించాల్సిన అవసరం లేదు. చిన్న ప్లాక్ కూడా చిట్లిపోయి రక్తం గడ్డకట్టి హఠాత్తుగా రక్తనాళాన్ని అడ్డగించి గుండెపోటుకు కారణం కావచ్చు. ఇటువంటి సందర్భాల్లో ముందుగానే జాగ్రత్తలు తీసుకుంటే గుండెపోటు మరియు ప్రాణాపాయం నుండి కాపాడుకోవచ్చు.

తెలిసిన విషయమే కానీ…

గుండె జబ్బు నివారణ మరియు నివారణ పద్ధతులు కొత్తవి కావు. కానీ చాలామంది వీటిని పట్టించుకోవడం లేదు. ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం లేదు. ప్రాథమిక పరీక్షలు అనవసరమని భావించడం, పరీక్షలు అందరికీ అందుబాటులో లేకపోవడం, ఆర్థిక స్థోమత లేకపోవడం, “గుండె జబ్బు నాకు రాదు” అనే నిర్లక్ష్య ధోరణి వంటివి ప్రధాన అడ్డంకులు. గమనించవలసిన ముఖ్య విషయం ఏమిటంటే, గుండెపోటు వచ్చిన తర్వాత చికిత్స కంటే ముందుగానే నివారణ చర్యలు తీసుకోవడం ఎక్కువ ప్రయోజనకరం. కుటుంబం మరియు సమాజంపై ఆర్థిక భారం కూడా తగ్గుతుంది.

డయాగ్నోస్టిక్ టెస్ట్ల వివరణ

TMT (ట్రెడ్ మిల్ టెస్ట్) మరియు స్ట్రెస్ థాలియం పరీక్షల్లో ప్లాక్ 70% కంటే ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడే తెలుస్తుంది. ఈ పరీక్షలు 100% ఖచ్చితమైనవి కావు. కొందరిలో ప్లాక్లు లేకపోయినా ఫలితాల్లో మార్పులు కనిపించవచ్చు. మరికొందరిలో ప్లాక్లు ఉన్నప్పటికీ ఫలితాలు సాధారణంగా ఉండవచ్చు. అందువల్ల రిస్క్ ఫ్యాక్టర్లు మరియు వ్యక్తి యొక్క లక్షణాలను బట్టి అంచనా వేయాలి.

అధిక రక్తపోటు, మధుమేహం వంటి రిస్క్ ఫ్యాక్టర్లు ఎక్కువగా ఉన్నవారికి CT కాల్షియం స్కోర్ మరియు CT యాంజియోగ్రామ్ పరీక్షలు ఉపయోగపడతాయి. ఇటువంటి వ్యక్తులు TMT ఫలితాలు సాధారణంగా ఉన్నా ఈ పరీక్షలు చేయించుకోవడం మంచిది.

కొందరిలో ప్లాక్లు తీవ్రంగా ఉన్నప్పటికీ లక్షణాలు కనిపించకపోవచ్చు. ఇటువంటి సందర్భాల్లో ట్రెడ్ మిల్ టెస్ట్ (TMT), థాలియం స్ట్రెస్ టెస్ట్ వంటి పరీక్షలు ఉపయోగపడతాయి. ప్లాక్లు తక్కువగా ఉన్నప్పటికీ గుర్తించడానికి CT కాల్షియం స్కోర్ మరియు CT యాంజియోగ్రామ్ పరీక్షలు సహాయపడతాయి.

TMT: ఈ పరీక్షలో ట్రెడ్ మిల్ మీద నడిపిస్తూ రక్తపోటు, గుండె రేటు, గుండెలోని విద్యుత్ కార్యకలాపాలను పరిశీలిస్తారు.

స్ట్రెస్ థాలియం: ట్రెడ్ మిల్ మీద నడిపిస్తూ రక్తనాళంలోకి థాలియం అనే రేడియో ఐసోటోప్ ఇంజెక్ట్ చేసి, గామా కెమెరా సహాయంతో గుండె చిత్రాలను తీస్తారు.

CT కాల్షియం స్కోర్: రక్తనాళాల్లోని ప్లాక్లలో కొవ్వు మాత్రమే కాకుండా కాల్షియం కూడా ఉంటుంది. దీనిని గుర్తించడానికి CT కాల్షియం స్కోర్ పరీక్ష ఉపయోగపడుతుంది. ఈ స్కోర్ 0 ఉంటే సాధారణ స్థితి. ఇది పెరిగితే రక్తనాళాల్లో కొలెస్ట్రాల్ జమవడం ప్రారంభమయిందని అర్థం. ఈ స్కోర్ పెరిగే కొద్దీ ప్లాక్లు ఏర్పడే ప్రమాదం పెరుగుతుంది. కానీ ఇది అందరికీ ఒకే విధంగా వర్తించదు. కొందరిలో కాల్షియం స్కోర్ తక్కువగా ఉన్నా ప్లాక్లు తీవ్రంగా ఉండవచ్చు. మరికొందరిలో స్కోర్ ఎక్కువగా ఉన్నా ప్లాక్లు తక్కువగా ఉండవచ్చు. కాబట్టి కాల్షియం స్కోర్ ఎక్కువగా ఉంటే TMT, స్ట్రెస్ థాలియం వంటి పరీక్షలతో విశ్లేషించాలి. కాల్షియం స్కోర్ తక్కువగా ఉండి ఈ పరీక్షల్లో మార్పులు లేకుంటే ప్లాక్లు తీవ్రంగా లేవని భావించవచ్చు. స్కోర్ ఎక్కువగా ఉండి ఈ పరీక్షల్లో మార్పులు ఉంటే ప్లాక్లు తీవ్రంగా ఉన్నాయని అర్థం.

CT యాంజియోగ్రామ్: ఈ పరీక్షలో రక్తనాళాల్లోకి కాంట్రాస్ట్ డై ఇంజెక్ట్ చేసి CT స్కాన్ ద్వారా చిత్రాలు తీస్తారు. ఇది ప్లాక్లు మాత్రమే కాకుండా వాటి తీవ్రతను కూడా తెలియజేస్తుంది.

ఆరోగ్యకరమైన జీవనశైలి

గుండె జబ్బు రిస్క్ ఫ్యాక్టర్లను నివారించడానికి లేదా నియంత్రించడానికి ఆరోగ్యకరమైన జీవనశైలి కీలకం. ఇది ఎంతో కష్టమైన పని కాదు. ఆహారం మరియు దినచర్యలో కొన్ని జాగ్రత్తలు పాటిస్తే సరిపోతుంది.

• స్కిమ్డ్ మిల్క్ మరియు పాల ఉత్పత్తులు, బాదం వంటి గింజలు తీసుకోవాలి.
• మాంసాహారులు గొర్రె మాంసం కంటే కోడి మాంసం, చేపలు తినడం మంచిది.
• రాత్రి పూట తగినంత నిద్ర పొందాలి.
• తాజా కూరగాయలు, పండ్లు, సంపూర్ణ ధాన్యాలు కలిగిన ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం తినాలి.
• ఉప్పు వినియోగం తగ్గించాలి.
• చక్కెర, తీపి పదార్థాలు, సాఫ్ట్ డ్రింక్స్ తగ్గించాలి.
• క్రమం తప్పకుండా వ్యాయామం చేయాలి.
• శరీర బరువును నియంత్రణలో ఉంచుకోవాలి.
• మద్యపానం నివారించాలి. అలవాటు ఉంటే మితంగా సేవించాలి.
• మానసిక ఒత్తిడిని తగ్గించుకోవాలి. యోగా, ప్రాణాయామం, ధ్యానం వంటివి ఉపయోగపడతాయి.
• పొగాకు గుండెకు ప్రధాన శత్రువు. సిగరెట్లు, బీడీలు, చుట్టలు వదిలేయాలి. అలవాటు ఉంటే మానివేయాలి.

ప్రధాన రిస్క్ ఫ్యాక్టర్లు

అధిక రక్తపోటు, అధిక కొలెస్ట్రాల్, మధుమేహం, శారీరక శ్రమ లేకపోవడం, ఊబకాయం, ధూమపానం, మానసిక ఒత్తిడి, కుటుంబ చరిత్రలో గుండె జబ్బులు ఉండడం – ఇవన్నీ గుండెపోటుకు కారణాలు. ఈ రిస్క్ ఫ్యాక్టర్ల గురించి తెలుసుకొని తగిన జాగ్రత్తలు తీసుకోవడం మంచిది.

రక్తపోటు: 120/80 సాధారణం. ఇది 140/90 కంటే ఎక్కువైతే అధిక రక్తపోటుగా పరిగణిస్తారు.

నడుం చుట్టుకొలత: స్త్రీలలో 35 అంగుళాలు, పురుషులలో 40 అంగుళాల లోపు ఉండాలి.

గ్లూకోజ్ స్థాయిలు: ఉపవాసంలో 100 mg/dL కంటే తక్కువ, భోజనం తర్వాత 2 గంటల్లో 140 mg/dL కంటే తక్కువ ఉండాలి. 3 నెలల సగటు గ్లూకోజ్ స్థాయిని తెలియజేసే HbA1c 5.7% కంటే తక్కువ ఉండాలి.

కొలెస్ట్రాల్ స్థాయిలు: మొత్తం కొలెస్ట్రాల్ 200 mg/dL కంటే తక్కువ, LDL (చెడు కొలెస్ట్రాల్) 130 mg/dL కంటే తక్కువ, HDL (మంచి కొలెస్ట్రాల్) 40 mg/dL కంటే ఎక్కువ, ట్రైగ్లిసరైడ్స్ 150 mg/dL కంటే తక్కువ ఉండాలి.

అధిక బరువు: BMI (బాడీ మాస్ ఇండెక్స్) 18-23 మధ్య ఉండాలి. 25-29 మధ్య ఉంటే అధిక బరువు, 30 కంటే ఎక్కువైతే ఊబకాయంగా పరిగణిస్తారు.

నడుం-తుంటి నిష్పత్తి: స్త్రీలలో 0.85 కంటే తక్కువ, పురుషులలో 0.90 కంటే తక్కువ ఉండాలి.