కేంద్ర ప్రభుత్వం ఈరోజు (శుక్రవారం, నవంబర్ 21, 2025) ప్రకటించిన కొత్త కార్మిక చట్టాల సంస్కరణల ప్రకారం, ఫిక్స్డ్-టర్మ్ ఉద్యోగులకు (FTE) శాశ్వత కార్మికులతో సమానంగా అన్ని ప్రయోజనాలు లభిస్తాయి మరియు ఐదు సంవత్సరాల బదులు కేవలం ఒక సంవత్సరం పనిచేసిన తర్వాతే వారికి గ్రాట్యుటీ లభిస్తుంది.
కేంద్ర ప్రభుత్వం అమలు చేసిన కొత్త సామాజిక భద్రతా కోడ్, 2020 (New Social Security Code) ప్రకారం, గ్రాట్యుటీ (Gratuity) వంటి ముఖ్యమైన ఆర్థిక ప్రయోజనం యొక్క నియమాలలో పెద్ద మార్పులు చేశారు. గ్రాట్యుటీ అనేది ఒక ఉద్యోగి సంస్థలో దీర్ఘకాల సేవకు గుర్తింపుగా పొందే ఒక ముఖ్యమైన ఆర్థిక భరోసా.
గ్రాట్యుటీ మొత్తాన్ని ఎలా లెక్కించాలి?
ఒక కార్మికుడి చివరి నెల జీతం (మూల వేతనం + కరువు భత్యం) ₹25,000 అయినట్లయితే, అతనికి ఎంత గ్రాట్యుటీ లభిస్తుంది అనేది అతని సేవా కాలంపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
గ్రాట్యుటీని ప్రతి పూర్తి చేసిన సంవత్సరానికి 15 రోజుల వేతనం చొప్పున లెక్కిస్తారు.
ఉదాహరణ: ఒక కార్మికుడి చివరి నెల జీతం (బేసిక్ + డి.ఎ.) ₹25,000 మరియు అతను ఐదు సంవత్సరాల నిరంతర సేవను పూర్తి చేశాడు.
- ఒక సంవత్సరానికి గ్రాట్యుటీ: (₹25,000 x 15 రోజులు) / 26 రోజులు ≈ ₹14,423
- ఐదు సంవత్సరాలకు మొత్తం గ్రాట్యుటీ: ₹14,423 x 5 సంవత్సరాలు = ₹72,115 (సుమారుగా)
సేవా కాలం ఎంత ఎక్కువైతే, గ్రాట్యుటీ మొత్తం అంత ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఈ ప్రయోజనం కోసం గరిష్టంగా ₹20 లక్షల రూపాయల (పన్ను మినహాయింపుతో) పరిమితిని నిర్ణయించారు.
గ్రాట్యుటీని ఎప్పుడు తీసుకోవచ్చు?
గ్రాట్యుటీని తీసుకోవడానికి లేదా పొందడానికి అర్హత ఈ క్రింది మూడు ముఖ్య పరిస్థితులపై ఆధారపడి ఉంటుంది:
- సేవా కాలం యొక్క షరతు: సాధారణంగా, ‘పేమెంట్ ఆఫ్ గ్రాట్యుటీ చట్టం, 1972’ ప్రకారం, ఒకే సంస్థలో ఐదు సంవత్సరాల నిరంతర సేవను పూర్తి చేయడం కార్మికుడికి తప్పనిసరి. ఐదు సంవత్సరాల కాలం పూర్తయిన తర్వాత ఉద్యోగి రాజీనామా చేసినా, పదవీ విరమణ చేసినా లేదా అతని ఉద్యోగం ముగిసినా ఈ మొత్తం లభిస్తుంది.
- కొత్త కోడ్లోని మార్పు: కొత్త కార్మిక చట్టం అమలులోకి వచ్చిన తర్వాత, ఫిక్స్డ్-టర్మ్ (Fixed-Term) లేదా కొన్ని నిర్దిష్ట రంగాల ఉద్యోగుల కోసం ఈ ఐదేళ్ల షరతును కేవలం ఒక సంవత్సరానికి తగ్గించే అవకాశం ఉంది, దీనివల్ల కార్మికులకు త్వరగా ఆర్థిక భరోసా లభిస్తుంది.
- మినహాయింపు: ఉద్యోగి మరణించినా లేదా వైకల్యం పొందినా, గ్రాట్యుటీ మొత్తం పొందడానికి ఐదేళ్ల షరతు వర్తించదు. అలాంటి సందర్భాలలో, ఆ మొత్తం వారసులకు లభిస్తుంది.
కొత్త కార్మిక చట్టం అమలు కావడంతో గ్రాట్యుటీ మొత్తం మరియు అర్హత రెండూ మరింత పారదర్శకంగా, సరళంగా మారాయి, దీనివల్ల కార్మికుల సామాజిక భద్రత బలోపేతం అవుతుంది. అర్హత కలిగిన ప్రతి ఉద్యోగికి గ్రాట్యుటీ ఇవ్వడం ప్రతి సంస్థకు బాధ్యతగా మారింది.
