భారతదేశపు చంద్రయాన్-2 అంతరిక్ష నౌక ఒక అద్భుతమైన ఘనతను సాధించింది. ఇది మొదటిసారిగా చంద్రునిపై భారీ సౌర విస్ఫోటనం (కరోనల్ మాస్ ఎజెక్షన్, లేదా CME) ప్రభావాన్ని గమనించింది.
చంద్రయాన్-2 పరికరాల్లో ఒకటైన చంద్ర అట్మాస్ఫియరిక్ కంపోజిషన్ ఎక్స్ప్లోరర్-2 (CHACE-2) ద్వారా ఈ సంచలన విషయం వెల్లడైంది. ఈ పరిశీలనలో CME చంద్రుడిని ఢీకొన్నప్పుడు చంద్రుని వైపున ఉన్న సన్నని, గాలి లాంటి పొర (ఎక్సోస్పియర్) పీడనం గణనీయంగా పెరిగిందని వెల్లడైంది. ఈ అన్వేషణ శాస్త్రవేత్తల మునుపటి నమూనాలకు అనుగుణంగా ఉంది. కానీ ఇప్పుడు వాస్తవం తెలిసింది.
చంద్రయాన్-2లోని ఈ పరికరం ఏం చేస్తుంది?
2019 జూలై 22న ప్రయోగించారు. అయితే భారతదేశం రెండవ చంద్ర యాత్ర చంద్రయాన్-2 CHACE-2 అనే పరికరాన్ని కలిగి ఉంది. ఈ పరికరం చంద్రుని సన్నని ఎక్సోస్పియర్లోని అణువులు, అణువుల సంఖ్యను కొలుస్తుంది. ఇది అక్కడ ఉన్న వాయువుల పరిమాణాన్ని వెల్లడిస్తుంది. ఈ చంద్రయాన్ 2 సురక్షితంగా ల్యాండ్ కాకపోయినా అందులో ఉండే ఈ CHACE-2 యాక్టివ్గా పని చేస్తూ పలు విషయాలను శాస్త్రవేత్తలకు చేరవేరుస్తోంది.
మే 10, 2024న, సూర్యుడి నుండి అనేక CMEలు విస్ఫోటనం చెందాయి. వీటిలో ఎక్కువగా హైడ్రోజన్, హీలియం అయాన్లు ఉన్నాయి. అవి చంద్రుడిని చేరుకున్నప్పుడు CHACE-2 ఎక్సోస్పియర్ పీడనంలో అకస్మాత్తుగా పెరుగుదలను గమనించింది. వాయువుల పరిమాణం 10 రెట్లు ఎక్కువ పెరిగింది.
చంద్రుని సన్నని గాలి ఏమిటి?
శాస్త్రవేత్తల ప్రకారం.. చంద్రునిపై గాలి చాలా సన్నగా ఉంటుంది. దీనిని ఎక్సోస్పియర్ అంటారు. ఇది భూమిపై ఉన్నంత దట్టంగా ఉండదు. కానీ చాలా సన్నగా ఉంటుంది. అణువులు ఒకదానితో ఒకటి ఢీకొనడం చాలా అరుదు. చంద్రుని ఉపరితలం దాని పరిమితి. దీనిని ఉపరితల సరిహద్దు ఎక్సోస్పియర్ అంటారు.
చంద్రునిపై ఈ సన్నని గాలి ఎలా ఏర్పడుతుంది?
- సూర్యకిరణాలు ఉపరితలం నుండి అణువులను తొలగిస్తాయి.
- సూర్యుడి నుండి వచ్చే సౌర గాలి (హైడ్రోజన్, హీలియం, ఇతర అయాన్లు) ఉపరితలం నుండి వాయువులను దూరంగా నెట్టివేస్తాయి.
- ఉల్కలు చంద్రుడిని ఢీకొన్నప్పుడు, దుమ్ము, వాయువులు ఎగిరిపోతాయి.
ఈ ప్రక్రియలన్నీ ఎక్సోస్పియర్ను సృష్టిస్తాయి. కానీ చంద్రునికి వాతావరణ పొర, అయస్కాంత క్షేత్రం లేదు. అందువల్ల సూర్యుని ప్రభావాలు నేరుగా ఉపరితలంపై పడతాయి.
సౌర విస్ఫోటనం (CME) అంటే ఏమిటి?
శాస్త్రవేత్తల ప్రకారం.. సూర్యుడు నుంచి అప్పుడప్పుడు కరోనల్ మాస్ ఎజెక్షన్స్ (CMEs) అని పిలువబడే పెద్ద పేలుళ్లను ఉత్పత్తి అవుతుంటుంది. ఈ సంఘటనలలో సూర్యుడు తనలోపల నుండి పెద్ద మొత్తంలో కణాలను (ఎక్కువగా హైడ్రోజన్, హీలియం అయాన్లు) అంతరిక్షంలోకి విడుదల అవుతాయి. ఈ కణాలు చాలా ఎక్కువ వేగంతో ప్రయాణిస్తాయి. భూమిపై అవి తుఫానులకు కారణమవుతాయి. కానీ చంద్రునిపై, అవి ప్రత్యక్ష ప్రభావాన్ని చూపుతాయి.
CMEలు చంద్రుని ఉపరితలం నుండి అణువులను ఊదివేస్తాయి. ఇది ఎక్సోస్పియర్ను చిక్కగా చేసి పీడనాన్ని పెంచుతుంది. మే 10, 2024న, సూర్యుడు నుంచి ఇలాంటి అనేక పేలుళ్లు జరిగాయి. అవి చంద్రుడిని చేరుతాయి. CHACE-2 పగటిపూట పీడన పెరుగుదలను నమోదు చేసింది. ఏదైనా పరికరం చంద్రునిపై CME ప్రభావాన్ని ప్రత్యక్షంగా గమనించడం ఇదే మొదటిసారి.
ఈ ఆవిష్కరణ ఎందుకు ముఖ్యమైనది?
ఈ పరిశీలన చంద్రుని సన్నని వాతావరణాన్ని బాగా అర్థం చేసుకోవడానికి సహాయపడుతుంది. CMEలు అటువంటి ప్రభావాలను ఉత్పత్తి చేయగలవని శాస్త్రవేత్తలకు ఇప్పటికే తెలుసు, కానీ ఇప్పుడు అది నిరూపించింది. శాస్త్రవేత్తలు చంద్రునిపై స్టేషన్లను నిర్మించాలనుకుంటున్నారు. అయితే, ఇటువంటి పేలుళ్లు అకస్మాత్తుగా వాతావరణాన్ని మార్చగలవు. పీడన పెరుగుదల పరికరాలను దెబ్బతీస్తుంది లేదా భద్రతను రాజీ చేస్తుంది. అందుకే డిజైన్ చేసేటప్పుడు ఈ సంఘటనలను పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి.
భారతదేశ ఇస్రో చంద్రయాన్-3 తో చంద్రునిపైకి అడుగుపెట్టింది. ఇప్పుడు, చంద్రయాన్-2 నుండి వచ్చిన డేటా చంద్రుని గురించి వివరాలు అందిస్తోంది. ఈ ఆవిష్కరణ శాస్త్రవేత్తలకు మాత్రమే కాకుండా అంతరిక్ష ప్రయాణ భవిష్యత్తుకు కూడా ఒక ప్రధాన అడుగు.
